Bernard Pietrzak (1924-1978) – portret kompozytora
Niniejsza publikacja jest pierwszą próbą syntetycznego ujęcia twórczości Bernarda Pietrzaka, prześledzenia
ewolucji techniki kompozytorskiej, ukazania najważniejszych cech jego stylu.
Jest to twórczość wywodząca się ze źródła wspólnego wszystkim nowatorskim poczynaniom
- techniki dodekafonicznej, której specyficzne, typowe dla Pietrzaka ujęcie
zaprezentowane zostało w pierwszym rozdziale pracy. Obserwowana w połowie lat
60-tych skłonność do rezygnowania z apriorycznych norm serialnych z zachowaniem
kompletności materiału dwunastodźwiękowego stanowi nową jakość na tle epizodu
dodekafonicznego. Jest to dwunastodźwiękowość charakterystyczna dla fazy postserialnej,
uwolniona od obciążeń jakie cechowały ją w okresie swobodnej atonalności. Omówione
w drugim rozdziale pracy kompozycje dwunastodźwiękowe stanowią w twórczości
Bernarda Pietrzaka ogniwo łączące serializm z sonorystyką. Nurt, w którym eksponowane
były czysto brzmieniowe walory materiału jest najistotniejszą częścią jego kompozytorskiej
spuścizny. Wypełniony jest szeregiem utworów symfonicznych, wśród których najbardziej
interesująca jest partytura Con dolore, oraz organowych, z cieszącą się największą
popularnością kompozycją Al Fresco. W ostatnim rozdziale zostały przedstawione
kompozycje wokalne - pieśni a cappella oraz utwory na głos z akompaniamentem.
Charakter użytkowy tych utworów skłonił Pietrzaka do uproszczenia języka muzycznego
i zrezygnowania z sonorystycznych eksperymentów.
Część analityczną uzupełniają aneksy: katalog twórczości zawierający pełen wykaz
kompozycji oraz zestawienie ich udokumentowanych wykonań.
Łódzkie środowisko kompozytorskie 1945—2000
O zalążkach środowiska kompozytorskiego w Łodzi można mówić w związku z działalnością
Konserwatorium Muzycznego Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej, w którym już przed
drugą wojną światową byli zatrudnieni m.in. Grażyna Bacewicz, Tomasz Kiesewetter,
Kazimierz Wiłkomirski. Dopiero jednak lata powojenne stały się okresem właściwej
konsolidacji i rozwoju tego środowiska. Odradzające się życie kulturalne i reaktywowanie
najważniejszych instytucji życia muzycznego - Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej
(dawnego Konserwatorium Muzycznego) i Filharmonii Łódzkiej - przyciągnęło do
Łodzi wielu kompozytorów i muzyków. Dla wielu z nich Łódź stała się chwilowym
schronieniem po tułaczce wojennej, dla innych przystanią na resztę życia. Stąd
obecność w Leksykonie zarówno twórców mieszkających na stałe w Łodzi, jak i
tych, którzy przewinęli się przez to środowisko bardziej lub mniej epizodycznie.
Ów aspekt środowiskowy, w jakimś sensie wspólnotowy (wspólnota połączona rodzajem
i miejscem pracy), został podkreślony w tytule naszej pracy. Sformułowanie "łódzkie
środowisko" zamiast "łódzcy kompozytorzy" czy "kompozytorzy
Łodzi" pozwala ponadto uniknąć ryzykownej kategoryzacji. Nie istnieje bowiem
żadna platforma wspólna pod względem estetycznym czy duchowym dla wszystkich
kompozytorów związanych z Łodzią. Nie da się powiedzieć, że istnieje "łódzka
sztuka", "łódzka muzyka", "łódzki styl" itp. Fakt twórczego
działania w tym mieście nie jest wyznacznikiem jakiegoś wyróżniającego się nurtu,
artystycznej postawy czy predylekcji tematycznych i gatunkowych. Przynajmniej
w muzyce.[...]
Ze Wstępu Autorek
Zawiera
59 haseł osobowych
- Bacewicz Grażyna
- Bacewicz Kiejstut
- Bauer Jerzy
- Cwojdziński Andrzej
- Czeszek Marek
- Czyż Henryk
- Debich Henryk
- Dowlasz Bogdan
- Drége-Schielowa Łucja
- Drobner Mieczysław
- Grajter Piotr
- Grzeszczak Krzysztof
- Hans Olga
- Hertel Piotr
- Hundziak Andrzej
- Iżykowski Roman
- Jurdziński Kazimierz
- Kaczorowski Sławomir
- Kiesewetter Tomasz
- Klechniowska Anna
- Kozłowski Aleksander
- Krauze Zygmunt
- Krenz Jan
- Krzemieński Witold
- Krzyżanowski Marcin
- Kuźniak Henryk
- Lasocki Józef Karol
- Magin Miłosz
- Manijak Adam
- Marczewski Piotr
- Mazur Krzysztof Antoni
- Michniewski Wojciech
- Mroński Stanisław
- Mroszczyk Karol
- Ormicki Włodzimierz Ernest
- Paciorkiewicz Tadeusz
- Partyka Jacek
- Pawłowski Bogdan
- Pietrzak Bernard
- Popławski Marceli
- Prosnak Karol Mieczysław
- Prusiecka Jadwiga
- Przybylski Bronisław Kazimierz
- Puchalska Barbara
- Raczkowski Władysław
- Rentowski Wiesław
- Rudziński Witold
- Serocki Kazimierz
- Sikorski Kazimierz
- Smolska Jolanta
- Stępień Jolanta
- Szostak Zdzisław
- Szymonowicz Zbigniew
- Talma-Sutt Michał
- Wesołowski Franciszek
- Wiłkomirski Kazimierz
- Wiszniewski Zbigniew
- Zamuszko Sławomir
- Żuławski Wawrzyniec
21 haseł rzeczowych
- Absolwenci
- Archiwa
- DO-RE-MI
- Festiwale muzyczne i cykle koncertów
- Festiwal Muzyki Polskiej
- Festiwal Twórczości Kompozytorów Łódzkich
- Instytucje muzyczne
- Katedra Kompozycji
- Ludowy Instytut Muzyczny
- Łódzka Wiosna Artystyczna
- Łódzki Festiwal Chóralny Cantio Lodziensis
- Łódzki Oddział ZKP
- Łódzkie Towarzystwo Muzyczne
- Międzynarodowy Międzyuczelniany Konkurs Muzyki Kameralnej im. K. Bacewicza
- Musica Moderna
- Orkiestra Łódzkiej Rozgłośni Polskiego Radia
- Państwowa Filharmonia im. Artura Rubinsteina w Łodzi
- Studio Komputerowe Muzyki Elektronicznej
- Teatr Muzyczny
- Teatr Wielki
- Wydawnictwa
Bibliografia
Indeks nazwisk wykonawców
Oblicza awangardy. Roman Haubenstock-Ramati
[...]
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie sylwetki Romana Haubenstocka-Ramatiego
- twórcy, którego artystyczną dewizą było nowatorstwo: odkrywanie nowych światów
dźwiękowych, tworzenie wyrafinowanych konfiguracji sonorystycznych, eksperymentowanie
w zakresie otwartej formy i technik notacyjnych. Był on kompozytorem mało znanym
w Polsce w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, a zmierzch awangardy
i dominacja postmodernizmu u progu nowego stulecia nie sprzyjały obecności jego
muzyki w życiu koncertowym kraju.
Twórczość Romana Haubenstocka-Ramatiego ogniskuje się wokół problematyki formalnej
- eksperymentowanie z form mobilną dla osiągnięcia ideału variable Musik niemal
bez reszty wypełnia dziedzinę muzyki kameralnej. Duży wpływ na rozwój jego artystycznego
temperamentu miała fascynacja muzyką Weberna - wyraźne jej ślady dostrzegamy
we wczesnych kompozycjach symfonicznych, natomiast dzieła późniejsze - tryptyk
Tableaux, jak i bogata twórczość reprezentująca gatunek muzycznej grafiki -
to owoc inspiracji plastyką, głównie architekturalnym okresem twórczości Wasyla
Kandyńskiego. Roman Haubenstock-Ramati nie pozostawał również obojętny wobec
wybitnych dzieł literackich - na motywach powieści Kafki oparł swą operę Ameryka,
w Ulissesie i Comédie nawiązywał do prozy Joyce'a i dramatów Becketta. Te cztery
wątki, przewijające się przez wszystkie etapy twórczej aktywności kompozytora
w tak znaczący sposób determinowały swą obecnością jego dzieło, że za celowe
uznałam ich wyeksponowanie i podporządkowanie im układu niniejszej pracy. [...]
Ze Wstępu Ewy Kowalskiej-Zając
Zawiera
Wstęp
9 rozdziałów
- W Krakowie, Tel-Awiwie, Paryżu i Wiedniu
- Na tle europejskiej i amerykańskiej awangardy
- W kierunku serializacji
- Poszukiwania nowej formy
- "Variable Musik"
- W kręgu wielkiej literatury
- Pomiędzy dźwiękiem a obrazem
- "Tableaux" i "Nokturny"
- Postcriptum
Aneksy
- Kalendarium życia Romana Haubenstocka-Ramatiego
- Katalog twórczości Romana Haubenstocka-Ramatiego
Bibliografia
Indeks nazwisk
Summary
XX - wieczny kwartet smyczkowy w twórczości kompozytorów polskich — przemiany, nurty, idee
[...] Od przełomu wieków upłynęło zaledwie kilka lat, jednak już z tej perspektywy minione stulecie jawi
nam się jako okres niezwykłego wręcz zróżnicowania stylistycznego, wielości kompozytorskich technik
i rozwiązań formalnych. Jest to okres, w którym procesy zachodzące w sztuce, w tym również
i w muzyce, nabierają szczególnego przyspieszenia, rozwijają się wielotorowo i z nieobserwowaną
do początku XX wieku dynamiką. Intencją autorki było ukazanie w niniejszej pracy tych procesów
przez pryzmat szczególnego wycinka polskiej twórczości kompozytorskiej, jakim jest gatunek kwartetu
smyczkowego. Szczególnego, bo - jak pisze Paul Griffiths - jedynie w przypadku kwartetu smyczkowego
mamy do czynienia zarówno z wykonawczym medium, jak i gatunkiem czy formą. Szczególnego również, bo
niezwykle intensywnie związanego z gatunkową konwencją, przez co może on być postrzegany jako „bastion
tradycji”, co wyraźnie widać w twórczości kwartetowej kompozytorów polskich I połowy XX wieku.
Szczególnego wreszcie, bo jak żaden inny charakteryzuje się „intymnością przekazu”,
dzięki czemu staje się miejscem na refleksję, modlitewne skupienie, a także radosną afirmację życia. [...]
Ze Wstępu Ewy Kowalskiej-Zając
Zawiera
Wstęp
3 części
-
Z historii gatunku
- Kwartet smyczkowy w twórczości kompozytorów polskich XVIII i XIX wieku
- Uwarunkowania historyczne XX-wiecznej twórczości kwartetowej kompozytorów polskich
-
XX-wieczne kwartety smyczkowe kompozytorów polskich wobec gatunkowej tradycji
- Fundament tradycji gatunku
- Kontynuacja - neoromantyczne wybrzmiewanie
-
Modyfikacja
3.1. Modernizm początku XX wieku
3.2. Neoklasycyzm, postawa klasycyzująca
Heterogeniczność środków kompozytorskich
Rola ekspresji
Budowa formalna - architektonika
Faktura polifoniczna
Dodekafonia
Zapowiedź sonoryzmu
-
Negacja - czas awangardy II połowy XX wieku
4.1. Zakres materiałowy
Dwunastodźwiękowość w ujęciu systemowym
Sonorystyka
4.2. Zakres faktury
Mikrotonowość i serializm
Unizm
4.3. Zakres formy
Aleatoryzm
Forma mobilna
-
Akceptacja - ponowoczesność
5.1. Synteza w zakresie estetyki
5.2. Synteza w zakresie materiału
5.3. Synteza w zakresie formy
- XX-wieczne kwartety smyczkowe kompozytorów polskich w ujęciu syntetycznym
-
Idea kwartetu w twórczości kompozytorów polskich XX wieku
- Kwartet jako rozmowa
- Kwartet jako epitafium
- Kwartet jako przesłanie
- Kwartet jako zabawa - "gra"
- Kwartet jako... kwartet
Zakończenie
Aneksy
- Lista kwartetów smyczkowych skomponowanych w latach 1901-2000 (alfabetycznie)
- Lista kwartetów smyczkowych skomponowanych w latach 1901-2000 (chronologicznie)
Bibliografia
Spis przykładów
Indeks nazwisk
Summary
Zobaczyć muzykę. Notacja polskiej partytury współczesnej
Proces rozwoju zapisu muzyki, szczególnie dynamiczny w drugiej połowie XX w. doprowadził do
powstania rozmaitych odmian notacji, nie tylko doskonale sprawdzających się jako ogniwo komunikacji
między twórcą i wykonawcą, lecz także atrakcyjnych wizualnie. Głównym celem podjętych przez autorkę
badań było przeanalizowanie tego dynamicznego i wielowątkowego procesu rozwoju pisma nutowego
i określenie wkładu polskich kompozytorów w unowocześnianie form zapisu muzyki współczesnej.
Dzięki przeprowadzonym analizom aspektu notacyjnego polskiej twórczości kompozytorskiej II połowy XX w.,
zmierzającym do określenia stopnia kreatywności, oryginalności i nowatorstwa polskich twórców, a także
skonfrontowaniu ich osiągnięć ze zdobyczami notacyjnymi awangardy europejskiej (Anestis Logothetis) i
światowej (Earle Brown, John Cage) możliwe stało się określenie wkładu rodzimych kompozytorów w proces
modyfikowania i wzbogacania zapisu muzycznego w omawianym okresie. Jest więc niniejsza praca także próbą
ukazania na europejskim i amerykańskim tle nie tylko polskich ikon notacyjnego designu – partytur
Bogusława Schaeffera i Romana Haubenstocka‑Ramatiego, obecnych we wszystkich niemal omówieniach XX‑wiecznej
twórczości kompozytorskiej, ale także szeregu innych, nie mniej interesujących, choć niewątpliwie mniej
znanych rozwiązań z obszaru muzycznego zapisu, bez wątpienia zasługujących na naszą uwagę i pamięć.
Ze Wstępu
Zawiera
Wstęp
Część I Rozwój notacji muzycznej w XX wieku
Rozdział 1. Notacja jako ogniwo łańcucha komunikacyjnego
1.1
Rola i funkcje notacji
1.2
Terminologia i klasyfikacje zjawiska
Rozdział 2. Modyfikacje notacji tradycyjnej
2.1
Tendencja do standaryzacji zapisu
2.2
Reformy notacji tradycyjnej
2.2.1.
Notacja symboliczna (alfabetyczna i numeryczna)
2.2.2.
Notacja symboliczno-geometryczna (liniowa, tabulaturowa)
2.2.3.
Notacja graficzna i muzyczna stenografia
2.3
W poszukiwaniu notacji idealnej
Rozdział 3. Procesy stymulujące rozwój XX-wiecznej notacji
3.1
Rozwój i przemiany w zakresie organizacji materiału dźwiękowego
3.2
Porzucenie tradycji organizacji czasu
3.3
Indeterminizm formy
Rozdział 4. Nowe rozwiązania notacyjne
4.1
Intermedializacja sztuki i jej notacyjne konsekwencje
4.2
Partytury słowne i event scores
4.3
Grafika muzyczna
4.3.1.
Geneza
4.3.2.
Próba definicji
4.3.3.
U źródeł – December 1952
4.3.4.
Grafika muzyczna jako narzędzie komunikacji
Część II Rozwiązania notacyjne w partyturach kompozytorów polskich II połowy XX wieku
Rozdział 5. Polska szkoła kompozytorska – indywidualne strategie twórcze
5.1
Bogusława Schaeffera droga od „punktu zerowego” do kresu „możliwości muzyki”
5.2
Notacyjne ekwiwalenty Calderowskich mobili – idea alegoryzmu kontrolowanego Witolda Lutosławskiego i jej rezonans w polskiej twórczości kompozytorskiej
5.3
Zapis kompozycji unistycznych – Zygmunta Krauzego notacyjne ekwiwalenty dla „optymistycznej homogeniczności” dzieł Władysława Strzemińskiego
5.4
Stymulujący wpływ techniki sonorystycznej na rozwój notacji: Penderecki, Szalonek, Górecki
Rozdział 6. Gatunkowe determinanty
6.1
„Fingerprint” partytury symfonicznej
6.2
Nowe rozwiązania notacyjne partytury wokalnych i wokalno-instrumentalnych
6.3
Partytury kameralne – aspekt notacyjny mobilności, poliwersyjności i indeterminizmu formy
Rozdział 7. Notacja determinowana medium wykonawczym
7.1
Zapis kompozycji parateatralnych (teatr instrumentalny i happening)
7.2
Zapis kompozycji elektroakustycznych
Rozdział 8. Wizualizacja partytury
8.1
Muzyka inspirowana obrazem
8.2
Notacja graficzna i gatunek grafiki muzycznej w twórczości polskich kompozytorów II połowy XX wieku
Podsumowanie
Aneksy
Spis przykładów nutowych i tabel
Bibliografia
Indeks nazwisk
Summary
Ważniejsze publikacje
Książki
- Bernard Pietrzak (1924-1978) – portret kompozytora. XXVII Zeszyt Naukowy Akademii Muzycznej w Łodzi, Łódź 1998.
- Oblicza awangardy. Roman Haubenstock-Ramati. Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, Łódź 2000.
- XX-wieczny kwartet smyczkowy w twórczości kompozytorów polskich – przemiany, nurty, idee. Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, Łódź 2005.
- Zobaczyć muzykę. Notacja polskiej partytury współczesnej. Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, Łódź 2019.
Artykuły
- Kwartety smyczkowe Aleksandra Tansmana, (w:) Aleksander Tansman 1897–1986, red. Marta Szoka, XXV Zeszyt Naukowy Akademii Muzycznej w Łodzi, Łódź 1997, s. 93-112.
- U źródeł stylu – inspiracje plastyczne w twórczości Romana Haubenstocka-Ramatiego, (w:) Źródła muzyczne – krytyka, analiza interpretacja (Materiały z XXVIII Ogólnopolskiej Konferencji Muzykologicznej, która odbyła się w Gdańsku 7-8.05.1999), red. Ludwik Bielawski, Katarzyna Dadak-Kozicka, Warszawa 1999, s. 263-274.
- Organizacja zjawisk rytmicznych w sekcjach ad libitum kompozycji aleatorycznych Witolda Lutosławskiego, (w:) Materiały z IV Ogólnopolskiej Sesji Naukowej Rytmika w kształceniu muzyków, aktorów, tancerzy i w rehabilitacji, red. Barbara Ostrowska, XXIX Zeszyt Naukowy Akademii Muzycznej w Łodzi, Łódź 2000, s. 29-34.
- Roman Haubenstock-Ramati – szkice do portretu kompozytora. „Opcje”, (30) 2000 nr 1, s. 67-71.
- Na styku kultur – serializm w twórczości Romana Haubenstocka-Ramatiego, (w:) Polska muzyka współczesna. Kierunki – idee – postawy, red. Daniel Kadłubiec, Magdalena Dziadek, Katowice 2001, s. 93-99.
- Z archiwum XX wieku: muzyka polska w kręgu inspiracji kosmologicznych, (w:) Muzykologia wobec przemian kultury i cywilizacji. Materiały z XXX Ogólnopolskiej Konferencji Muzykologicznej Związku Kompozytorów Polskich (Łódź 20.04.2001), red. Ludwik Bielawski, Katarzyna Dadak-Kozicka, Agnieszka Leszczyńska, Warszawa 2001, s. 23-27.
- Dialog tradycji ze współczesnością – z historii dwudziestowiecznego polskiego kwartetu smyczkowego, (w:) Wokół kategorii narodowości, wielokulturowości i uniwersalizmu w muzyce polskiej. Materiały z XXXI Ogólnopolskiej Konferencji Muzykologicznej Związku Kompozytorów Polskich, red. Alicja Matracka-Kościelny, Warszawa – Podkowa Leśna 2002, s. 255-262.
- Na początku był Mahler – czyli rzecz o austriackiej muzyce XX wieku, „Tygiel Kultury” 2002 nr 4-6, s. 166-168.
- Nowa muzyka Łodzi, „Tygiel Kultury” 2003 nr 4-6, s. 174-175.
- „Wyrosłem w zachwycie nad wielką muzyką europejską…” – Jerzego Bauera dyskurs z tradycją, (w:) Sztuki nie sposób tworzyć „ex nihilo” – Jerzemu Bauerowi na siedemdziesięciolecie, red. Olga Hans, Ewa Kowalska-Zając, Marta Szoka, Łódź 2006, s. 15-27.
- Ponowoczesny polski kwartet smyczkowy – próba charakterystyki, (w:) Muzyka i jej konteksty, red. Teresa Brodniewicz, Hanna Kostrzewska, Janina Tatarska, Poznań 2006, s. 179-183.
- W poszukiwaniu utraconego archetypu: z najnowszych dziejów kwartetu smyczkowego, (w:) Dzieło muzyczne i jego archetyp (II), red. A. Nowak, Bydgoszcz 2006, s. 185-193.
- Obecność tradycji gatunkowej w polskiej twórczości awangardowej lat 60-tych. "Forum Muzykologiczne" 2006-2007, s. 62-67.
- Muliplikacja fortepianów, czyli o poszukiwaniu muzycznej utopii, (w:) Muzyka fortepianowa XIV, red. Janusz Krassowski, Prace specjalne 74. Akademia Muzyczna w Gdańsku, Gdańsk 2007, s. 461-473.
- Rola łódzkiego Festiwalu Do-Re-Mi w popularyzacji muzyki współczesnej dla dzieci, (w:) Musica Moderna x 50, czyli czas podsumowań i refleksji…, red. Olga Hans, Ewa Kowalska-Zając, Marta Szoka, Akademia Muzyczna w Łodzi, Łódź 2007, s. 47-51.
- Artur Rubinstein i Karol Szymanowski – z dziejów przyjaźni, (w:) Artur Rubinstein na tle epoki, red. Wojciech Grochowalski, Łódź 2007, s. 41-52.
- The 20th Century Polish Composers towards the String Quartet Archetype, (w:) „Principles of Music Composing: Musical Archetypes” 8th International Music Theory Conference, red. Rimantas Janeliauskas, Wilno 2008, s. 182-187.
- "Quatour pour la fin du Temps": Messiaenowska wizja „Apokalipsy” czy artystyczna kreacja mitu?, (w:) Olivier Messiaen we wspomnieniach i refleksji badawczej, red. Marta Szoka, Ryszard Daniel Golianek, Akademia Muzyczna w Łodzi, Łódź 2009, s. 83-95.
- From Penderecki to Mykietyn. About the New Polish Passion Music, (w:) „Principles of Music Composing: Sacred Music” 10th International Music Theory Conference, Wilno 2010, red. Rimantas Janeliauskas, s. 46-49.
- Wspomnienie o kompozytorze. Bronisław Kazimierz Przybylski (1941-2011). „Kronika miasta Łodzi” 2011 nr 2, s. 227-230.
- Ewa Kowalska-Zając, Marta Szoka: Łódzkie środowisko kompozytorskie w perspektywie nurtów muzyki XX wieku, (w:) Środowisko – kompozytor – dzieło, red. Teresa Brodniewicz, Hanna Kostrzewska, Janina Tatarska, Poznań 2003, s. 15-21.
- Łódzki rezonans europejskiej awangardy. Muzyka Bronisława Kazimierza Przybylskiego. "Glissando" 2015 nr 26, s. 83-87.
- W świecie barw, obrazów i idei. Poetyka muzyczna Bronisława Kazimierza Przybylskiego, (w:) Kompozytor i jego świat. Bronisław Kazimierz Przybylski in memoriam, red. Ewa Kowalska-Zając, Marta Szoka, Łódź 2012, s. 13-35.
- Wiedeń, lata 70. U źródeł twórczości Bronisława Kazimierza Przybylskiego, (w:) Kompozytor i jego świat. Bronisław Kazimierz Przybylski in memoriam, red. Ewa Kowalska-Zając, Marta Szoka, Łódź 2012, s. 95-112.
- The Genre of Music Graphics in the Output of Polish Composers in the 2nd Half of the 20th Century, (w:) „Principles of Music Composing: Links between Music and Visual Arts”, red. Rimantas Janeliauskas, Wilno 2012, s. 46-53.
- „Pasja według św. Marka” Pawła Mykietyna jako reinterpretacja gatunku, (w:) De musica commentarii, vol. 4., red. Teresa Brodniewicz, Hanna Kostrzewska, Poznań 2013, s. 181-193.
- „Fünf Stücke für Orchester” op. 10 Antona Weberna – rewolucyjny wymiar twórczej ewolucji, (w:) Święto wiosny. Dwie perspektywy, red. Marta Szoka, Tomasz Majewski, Akademia Muzyczna w Łodzi, Łódź 2014, s. 53-63.
- Sonorism and Implementation of the Idea of Programmatic Music in the Output of Polish Composers in the Second Half of the 20th Century, (w:) „Principles of Music Composing: Sonorism”, red. Rimantas Janeliauskas, Wilno 2014, s. 94-100.
- Łódzkie wiosny. Twórczość kompozytorska łodzian w repertuarze FŁ, (w:) Filharmonia Łódzka. Spacer w przestrzeni, podróż w czasie, red. Marzena Wiśniak, Joanna Więckowska, wyd. Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina, Łódź, 2015, s. 186-198.
- Modyfikacja tradycji gatunkowej w kwartetach smyczkowych Grażyny Bacewicz, (w:) Grażyna Bacewicz. Konteksty życia i twórczości, wyd. Akademia Muzyczna w Łodzi, red. Marta Szoka, Łódź 2016, s. 125-143.
- Ewolucja stylu i techniki kompozytorskiej w twórczości operowej Zygmunta Krauzego, (w:) Świat oper Zygmunta Krauzego, red. Ryszard D. Golianek, wyd. Akademia Muzyczna w Łodzi, Łódź 2016, s. 43-69.
- Kwartety smyczkowe Bogusława Schaeffera – polemika z tradycją gatunkową, (w:) Bogusław Schaeffer. Możliwości muzyki, red. Marek Chołoniewski, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2016, s. 61-75.
- Potencjał dramaturgiczny dzieł o formie mobilnej – na przykładzie wybranych utworów polskich kompozytorów II poł. XX w, (w:) Analiza dzieła muzycznego. Historia – theoria – praxis, red. Anna Granat-Janki, Wrocław 2016, s. 247-260.
- „Visual music” w partyturach polskich kompozytorów II poł. XX w. jako wyraz tendencji intermedialnych we współczesnej kulturze, (w:) Pulchritudo delectans. Korespondencja na styku sztuk, red. Karol Klauza, Joanna Cieślik-Klauza, Białystok 2017, s. 39-55.
- Music for Eyes and Imagination: the Music Graphics Genre, (w:) Seeing Sound, Hearing Images, red. Bianca Ţiplea Temeş, Nicolas Cook, Cluj Napoca 2017, s. 51-67.
- Formy i funkcje zapisu gatunków intermedialnych uprawianych przez kompozytorów polskich w drugiej połowie XX w, (w:) Ars inter disciplinis. Korespondencja. Na styku sztuk. Red. Joanna Cieślik-Klauza, Magdalena Gail, Tomasz Baranowski, Białystok 2018, s. 111-123.
- Poemat symfoniczny – postmodernistyczna reinterpretacja tradycji gatunkowej, (w:) Powracające fale. Muzyka polska lat 1918-2018, red. Marta Szoka, Łódź 2019, s. 63-76.
- Zygmunt Gzella i jego kulturotwórcza działalność na rzecz łódzkiego środowiska kompozytorskiego, (w:) Zygmunt Gzella dyrygent i pedagog, red. Ewa Kumik, Łódź 2021, s. 113-129.
- Kwartety smyczkowe Pawła Kleckiego wobec europejskiej twórczości I połowy XX wieku, (w:) Paweł Klecki: Portret artysty z historią w tle, red. Ewa Kowalska-Zając, Marta Szoka, Ryszard Daniel Golianek, Łódź 2023, s. 289-310.
- Paul Klecki's String Quartets in the Context of European Music from the First Half of the Twentieth Century, (w:) Paul Klecki: A Portrait of the Artist in a Historical Perspective, red. Ewa Kowalska-Zając, Marta Szoka, Ryszard Daniel Golianek, Łódź 2023, s. 299-319.
Hasła biograficzne publikowane w słownikach i encyklopediach
- Kompozytorzy polscy 1918-2000. Praca zbiorowa pod redakcją Marka Podhajskiego. T II Biogramy. Gdańsk – Warszawa 2005.
- Polish Music. Polish Composers 1918-2010, red. Marek Podhajski, Akademia Muzyczna w Gdańsku, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Gdańsk – Lublin 2013.
- Encyklopedia Muzyczna PWM, Kraków 1998, 2004, 2012.
- Aleksandra Bęben, Ewa Kowalska-Zając, Marta Szoka: Łódzkie środowisko kompozytorskie 1945-2000. Leksykon. Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, Łódź 2001.
Ważniejsze kompozycje
Monolog na dwa flety (1988); Preludia na organy (1989); Gezeiten II na 5 fletów (1989); Muzyka kameralna na trąbkę i 7 instrumentów (1990); Pieśni do słów Zbigniewa Herberta (1991); Sinfonietta na orkiestrę (1991); Trzy utwory na flet i trąbkę (1994).
Ewa Kowalska-Zając jest absolwentką Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi (dyplom w zakresie teorii muzyki – 1989 i kompozycji – 1991). W latach 1997/98 była stypendystką The Research Support Scheme działającego w ramach Open Society Institute / Higher Education Support Programme (OSI/HESP), dla którego realizowała projekt: „Roman Haubenstock-Ramati: His Attitude towards European Avant-Garde".
Autorka książek: Bernard Pietrzak (1924-1978) – portret kompozytora (1998); Oblicza awangardy.
Roman Haubenstock-Ramati (2000); XX-wieczny kwartet smyczkowy w twórczości kompozytorów polskich
– przemiany, nurty, idee (2005), Zobaczyć muzykę. Notacja polskiej partytury współczesnej
(2019) oraz licznych artykułów o problematyce awangardy i twórczości kompozytorskiej XX i XXI wieku.
Współautorka leksykonu Łódzkie środowisko kompozytorskie 1945-2000 (2001) oraz wielu haseł biograficznych.
Od 1989 r. zatrudniona w Akademii Muzycznej w Łodzi, gdzie w latach 2008-2016 pełniła
funkcję dziekana Wydziału Kompozycji, Teorii Muzyki, Dyrygentury, Rytmiki i Edukacji
Muzycznej, a od roku 2018 jest kierownikiem Katedry Teorii Muzyki. W roku 2021 uzyskała
tytuł profesora sztuki muzycznej. Odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi (2002) i Złotym
Krzyżem Zasługi (2022). Jest członkiem Związku Kompozytorów Polskich i PTMW.
